Tüftler und Mechaniker

DFamili Franz Anton Frauechnecht hät bis is Johr 1920 im Onderdorf z Zöberwange gwohnt. Döt send au di beide Söö Anton und Adolf of d Welt cho. En chline Landwertschaftsbetriib hät för de Onderhalt vo de Famili gsorget. Wies früener gsi isch, hend die Buebe scho vo chlii uf müese methälfe i Feld und Schtall.

Vom Adolf isch e chlini Episode us sinere Jugetzit öberliferet worde. Woner öppe achtjöhrig gsi isch, hät er emol müese d Chüe vom Nochpuur hüete. Do isch em d Idee cho, er chönnts emol als Torrero vesueche. E Chue hät da Schpil metgmacht. Si isch aber flingger gsi als de Adolf und hät en gad of d Hörner gno. E Tante isch em denn z Hilf cho und hät en us de Arena usetreit. E Loch im Chopf und e par Schrame hät de jung «Chuekämpfer» devootreit.

Im Johr 1920 hät d Famili Frauechnecht s Elterehus met em Landwertschaftsbetriib zwöschet em Pfarrhof und em Weertshus Bäre öbernoo. De Vatter Franz Anton isch vollamtleche Wägmacher a de Schtaatsschtrooss vo Zöberwange bis zo de Thurbrogg z Oberbüre worde. Voll Schtolz hät er da met emene grosse Schild «Wegmacher» a sim Huus de Lüt zeiget. D Landwertschaft isch jetz vo de beide Söö Toni und Adolf betrebe worde. Si send gär ke begeischtereti Puure, deför aber technisch sehr begobti Tüftler und Mechaniker gsi. So hends bereits 1924 en Traggtor gchauft, eine vo de erschte i üsere Gäget und dä hät erscht no en Kipper-Aahengger gcha.

Zwöschet de Weiererschtrooss und de Mettleschtrooss hät d Famili e Schtogg Bode gcha, wo sich guet för e Cheesgrueb geignet hät. Me hät aber ales müese vo Hand mache met Biggel und Schufle. Da hät di beide Brüeder of d Idee proocht, en Aalag för d Ufbereitig vo Chees z baue. Si hend di ganz Aalag selber planet und konschtruiert. De Traggtor hends pruucht als Aatriib. So hät die neu Maschine, wone Pioniertaat gsi isch, en Huuffe schwäri Arbete öbernoo. Bis wit i d 1960er-Johr isch de Toni «Betriebsleiter» gsi vo däre Aalag und vo de Cheesgrueb. S sortiert Chees hät guete Absatz gfunde im Schtroosse- und Husbau.

Im Johr 1930 isch de bishärig Poschthalter und Briefträger Johannes Schtricker 43jöhrig amene Hirnschlag gschtorbe. De Toni isch drof abe als Poschthalter gwählt worde. Metti 1943 hät er de Poschte denn sinere Frau Alice öbergee. Si hät bis Ende März 1970 de schtreng Dienscht als Poschthalteri und Briefträgeri usgüebt. De Toni hät 1948/1949 e neus Eifamilihus met emene grosszügige und moderne Poschtlokal of de andere Site vom Pfarrhof paue. De Landwertschaftsbetriib isch vepachtet worde.

De Toni Frauechnecht isch e bekannti und gachteti Persönlechkeit gsi. Er hät sini Fähigkeite in Dienscht vo de Öffentlechkeit gschtellt als Gmeindroot, Schuelrootspresident, President vo de Dorfkorporazion, Aktuar vo de Dorfbörgerkorporazion, President vom Traggtoreveband und so witer.

De Adolf Frauechnecht hät im Johr 1936 z Weiere di alt Müli vo de Frau Mari Fräfel-Schtark abgchauft. Da gross Huus schtammt usem 14. Johrhondert und isch oms Johr 1700 ompaut worde. 1937 hät de Adolf ghürotet. Sini Frau Rosa Scherrer isch z Zöberwange ufgwachse. Ende vo de 1940er-Johr isch de Adolf bi de Traggtorefabrigg Hans Hürlima z Wil als Traggtorfüerer för Schwärtransport aagschtellt worde. Zo däre Zit isch de Traggtor no met emene Holzvegaser usgröschtet gsi, well mer Disel oder Benzin fascht niene öbercho hät. Om 1950 hät er sini Arbetsschtell gwächslet zo de Agrar. Döt hät er bis zor Pensionierig als Isesäger gschafft.

S liebscht Hobby vom Adolf isch s Trommle gsi. Bereits i de Regruteschuel isch er Tambur worde. Met de Schtatttambure vo Wil hät er a mengem Fäscht und a menge Fasnachtsomzög teilgno. Z Weiere isch es Bruuch gsi, das di drei Tambure Adolf und d Brüeder Auguscht und Paul Hug amel am Silveschtermorge am vieri met erne Trommelvorträg vo Huus zo Huus gange send. Si hend so de Dorfbewohner de letscht Tag vom Johr zimli lut aagchönnt.

De Adolf hät no en anderi Liideschaft gcha: s Wandere im Alpschtei oder im Sardonagebiet, und schpeziell s Schtrahle im Walliser Binntal. Und wa hüt chum me tenggbar isch, isch zo Adolfs Zit gang und gääb gsi: s Schüsse und s Schprenge met Schwarzpulver! Au doo isch de Adolf eifach en Meischter gsi. Wenns golte hät, grossi Worzleschtögg z schprenge oder am Hochzigsmorge emene Brutpaar met gwaltigem Kanonetonner z gratuliere, immer hät mer em Adolf gruefe. No eimol häts nöd eso richtig klappt. E selberpauti Rageete isch hinderschi use und ab dors Tach dore…

Bi de alte Müli z Weiere häts scho immer en Weier gee. S Wasser isch vom Zuezwilerbach abgleitet worde. De Weier hät de Adolf benötzt als Fischteich. Er hät Rägebogeforele zöchtet und sine Schtammchunde z Wil vechauft. De Adolf isch en omtriibige Maa gsi. Da tüüscht aber nöd dröber ewäg, das er i junge Johr am liebschte of Amerika usgwanderet wär. Sini Eltere hend aber die Plän nöd bewiliget. S hät gheisse: «Me bruuched dini Arbets-Chraft bi üs. Wenn t emol ewäg bisch, semmer för dii vegässe.»

In einer Sommerserie veröffentlicht die Wiler Zeitung Geschichten aus dem Buch «Schnäggezöchter – Schiffli-Schtigger – Muuser – Tröscher – Velofligger und no anderi Mundart-Gschichte vo Weiere, Hüsere, Zöberwange und Zuezwil» von Pius Oberholzer und Hans Kempter. Das Buch ist erhältlich bei den Autoren (Hans Kempter: 071 944 14 36, Pius Oberholzer: 071 944 18 24).